Шаруарлар облыстық жер ресурстарын басқару департаментінің талаптары негізінде соттардың шешімінен кейін жерсіз қалған. Мемлекеттік орган тексеру нәтижелері туралы өз ұйғарымдарында жер учаскесін жалдау және уақытша өтеусіз жер пайдалану шарттарын жарамсыз деп тану туралы соттарға талап - арыз беру функциясын аудандық және қалалық жер қатынастары бөлімдеріне берген.
Сонымен қатар, АШМ Жер ресурстарын басқару комитетінің 2024 жылғы 15 ақпандағы «Талап-арыз жұмысын жүргізу тәртібін бекіту туралы" 2023 жылғы 12 қазандағы №199 н/к бұйрығына өзгерістер енгізу туралы» бұйрығына сәйкес мәмілені жарамсыз деп тану туралы талапты мүдделі тұлғалар, тиісті мемлекеттік орган не прокурор қоя алады. Осы уақытта мамандандырылған ауданаралық экономикалық соттың өндірісінде Біржан сал ауданы жер қатынастары бөлімінің «Нұралин» ШҚ басшысы Асылбек Нұралинге жер учаскесін жалдау шартын жарамсыз деп тану туралы талап-арызы қаралуды. 50 жылға жуық жалға алынған жер фермерге 2015 жылы мал шаруашылығына бөлінген. Осы уақыт ішінде фермер үлкен жұмыс атқарған, бизнес-жобаны ауданның бас сәулетшісімен үйлестірді. Мал шаруашылығы базасының күрделі ғимараттары, персоналға арналған үй салынды, коммуникация жүргізілді, көлік, арнайы ауыл шаруашылығы жабдықтары мен ауыл шаруашылығы техникасы, 25 бас жылқы, 20 бас асыл тұқымды ІҚМ, 65 бас қой-ешкі сатып алынды.

«Сонымен қатар, жайылымдық жерлердің тозуын болдырмау үшін мен учаске аумағының периметрі бойынша қоршау орнаттым. Осы шаралар арқылы уақыт бойы карантиндік нормаларды сақтауға, жылқы, ІҚМ және ұсақ мал басын едәуір арттыруға мүмкіндік туды. Сондай-ақ, мен учаскенің шекарасында орналасқан су қоймасының аумағында бөгетті нығайттым, экожүйені үнемі қадағалап отырамын, кәсіптік балық өсіре бастадым», - дейді фермер.

Айта кетейік, шаруа қожалығында жұмыс орындары ашылды. Яғни, шаруа барлық міндеттемелерді орындап қана қоймай, сонымен бірге ауылдастары үшін қолайлы жағдайлар жасаған. Сонымен қатар, 2022 жылдың тамызында ауыл тұрғындары ауылдық округ әкімдігі қызметкерлерінің қатысуымен өткен кездесуде жерді қоғамдық пайдалануға қайтару туралы ұсыныс жасады. Шаруа қожалығының басшысы өз еркімен жалға алынған жер учаскесінің бір бөлігін — 180 га қайтаруға келісті, қалған 120 га мал шаруашылығын жалғастыру үшін қалдырылды. Бұл іс-шаралар аудан әкімдігімен тиісті уағдаластықтармен нығайтылды, жерге орналастыру жобалары дайындалды, жер учаскесіне актілер рәсімделді.
Шарт Еңбекшілдер ауданы әкімінің 2015 жылғы 1 шілдедегі №А-7/138 қаулысының және алдыңғы жалдау шартының қолданысын жалғастырды. Тек жер учаскесінің сәйкестендіру сипаттамалары өзгерді: мерзімі, ауданы, конфигурациясы, жерді пайдалану құқығы қайтадан берілмеді деген деректер. Бұл конкурс бойынша іс-шараларды өткізудің қажетсіздігін көрсетеді. Өйткені бұл құқықты бастапқы беру емес. Біржан сал ауданы әкімдігінің 2023 жылғы 17 сәуірдегі № а-4/86 қаулысымен жер учаскесіне жалдау шартын бұзу туралы келісім негізінде босалқы жерлерге есептелді, яғни мемлекеттік меншікке қайтарылды. Айта кетейік, іс жүзінде мемлекеттік меншікке қайтарылған учаскенің ауданы бұрын келісілген алаңнан көп болды. 180 гектардың орнына фермер 199 гектарды қайтарды. Алайда, биыл жер қатынастары бөлімі Жер кодексінің 48-бабының 1-тармағына сілтеме жасай отырып, фермердің артында қалған 101 гектарға қарсы шығуға шешім қабылдады.
 

«Бұл ретте мемлекеттік орган тарапынан фермердің атына алдын ала ұйғарымдар немесе хабарламалар түскен жоқ. Біржан сал ауданының жер қатынастары бөлімінің позициясы таң қалдырады. Өйткені ол жер пайдаланушыны сотқа өзінің бұрын қабылданған шешімдерінің күшін жоюмен талап қояды. Бұл жағдай мемлекеттік органның ескіру мерзіміне және жоғары тұрған құрылымдар алдында есеп беру тәртібіне қарамастан, бөлімнің жұмысын реттейтін ережені бұза алатынын көрсетеді», - дейді Ақмола облысы Кәсіпкерлердің құқығын қорғау кеңесінің төрайымы Валентина Геращенко.

Жер қатынастары бөлімі шаруа қожалығын қалыптастыру үшін қомақты қаржы, уақытша ресурстар және басқа да шығындар жұмсалғанын да назарға алмайды. Құрылыстарға арналған барлық материалдар, техника мен жабдықтар шаруа қожалығы есебінен сатып алынды, тартылған құрылысшылардың еңбекақысы және құқық белгілейтін құжаттарды бірнеше рет қайта ресімдеу туралы айтпағанның өзінде шаруаның шығыны көп.

«Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы жолдауында: «Егер жер заң бұзушылықпен алынып, пайдаланылмаса, онда бұл жер мемлекетке қайтарылуы тиіс, бұл ретте оңайлатылған рәсім бойынша. Бірақ егер жер пайдаланушы адал жұмыс істесе, инвестиция салса, онда қолданыстағы өндірісті бұзуға болмайды. Бұл ретте ауылдарды жайластыру және ауыл тұрғындарын тұрақты жұмыспен қамтамасыз ету жөніндегі жұмысты да есепке алу қажет». Мемлекеттік органның іс-әрекеті кәсіпкерлікті дамытудың негізгі қағидаттарына қайшы келеді және Мемлекет басшысы қойған ауылдық аумақтарды дамыту жөніндегі міндеттерге қайшы келеді деп санаймын. Біздің жағдай Президенттің жолдауындағы тағы бір маңызды дәйексөзді көрсетеді: «Олардың заңды қызметіне кедергі жасау осы жерден туындайтын барлық салдарлармен өте ауыр құқық бұзушылық ретінде қарастырылуы керек», - деп атап өтті Валентина Геращенко.