Ақмола облысы кәсіпкерлер палатасының білім және денсаулық сақтау комитетінің кезекті отырысында өңірдің кәсіпорындарында мүгедек адамдарды жұмысқа орналастыру мәселелері талқыланды.

Бүгінгі таңда халықтың осал топтарын, оның ішінде мүгедектігі бар адамдарды жұмыспен қамту мәселесі ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Қазақстанда мүгедектігі бар 700 мыңға жуық адам тұрады, оның ішінде 400 мыңнан астам еңбекке қабілетті жастағы адам (60%), оның ішінде еңбек нарығына 30% - дан аспайтын адам қатысады. Мүгедектігі бар адамдарды жұмысқа орналастырудың проблемалық мәселесі бүгінгі күні осы санаттағы 29 мыңға жуық адам тұратын Ақмола облысы үшін де өзекті.

2021 жылы проблемалық мәселелерді шешу үшін «Бірлік «Ақмола облысының мүгедектер одағы» ЗТБ құрылды, оны жеке кәсіпкер Рамазан Мұқатаев басқарды.

«Біз өзекті мәселелерімізді жалғыз шеше алмаймыз деген қорытындыға келдік, сондықтан осындай бірлестік құру туралы шешім қабылданды. Бүгінгі таңда мәселелердің бірі-мүгедектерді жұмысқа орналастыру. Қолда бар мәліметтерге сәйкес, облыстың оқу орындарында екі жүзге жуық мүгедек студент оқиды, олар жақын арада бастапқы еңбек нарығына шығады. Сонымен қатар, олар «еркін» деп аталатын диплом алады, яғни жұмысқа орналасусыз, бұл алаңдаушылық туғызбайды. Өкінішке орай, кәсіпорындар мүгедек балаларды жұмысқа қабылдағысы келмейді», - дейді Рамазан Мұқатаев.

 

Спикердің пікірінше, мәселе мүгедектерді жұмысқа қабылдау кезінде қоғамда бар психикалық тосқауылда.

«Мәселені шешудің бір нұсқасы ретінде-біздің ұйым жұмысқа орналасу рөлін өз мойнына алады. Бұл ретте біз мүгедектігі бар адамдармен емес, олар үшін жауапкершілікті өз мойнына алуға дайын кәсіпорындармен шарт жасасатын боламыз. Бұл модель сыналды және шетелде өзін сәтті дәлелдеді. Осы сұрақтардың барлығын біз Көкшетау қаласындағы Ш.Уәлиханов атындағы университетіндегі әріптестерімізбен бірге зерттедік. Сонымен қатар, еңбек және әлеуметтік қорғау министрлігі әзірлеген «мүгедектігі бар адамдарға ұсынылатын кәсіптер атласында» көптеген тармақтар көрініс тапты», - деп толықтырды Рамазан Мұқатаев.

Өз кезегінде Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университетінің «педагогикалық инноватика» ғылыми-зерттеу зертханасының жетекшісі Гүлмира Ракишева «Қазақстанның жаңа кәсіптері мен құзыреттерінің атласы» контекстінде оқушыларды ерте бейіндеу қажет деп санайды.

«Кез-келген оқушы үшін Мамандық таңдау өте қиын және жауапты міндет. Медициналық көрсеткіштері бойынша физикалық шектеулері бар балалар мен олардың ата-аналары, әсіресе, олардың болашағы туралы, олар қоғамның толыққанды мүшесі бола ала ма және мемлекет тарапынан ғана емес, қаржылық жағынан тәуелсіз болып, қоғамға пайда әкеле ала ма деген сұрақтар қояды. Бұл мәселелердің ауырлығын ерте профильдеу алып тастай алады. Осыған байланысты, қабілеттерін, бейімділігін, психофизиологиялық және физикалық мүмкіндіктерін ескере отырып, оқушыларға кәсіпті саналы түрде таңдауда психологиялық-педагогикалық көмек көрсету бойынша мақсатты қызмет қажет», - деп атап өтті Гүлмира Ракишева.

Облыс әкімінің мүгедек адамдар мәселелері жөніндегі кеңесшісі Василий Шиманскийдің пікірінше, мүгедек адамдарды жұмысқа орналастыру мәселелерін үкіметтік емес ұйымдардың көмегімен пысықтау қажет. Мысалы, қатаң нормалар мен жұмысқа орналасу ережелері Қолданылатын Еуропада.

«Еуропада мүгедектігі бар адамдардың мәселелері ҮЕҰ арқылы пысықталуда. Үкіметтік емес ұйым жұмыс орнын дайындайды, егер жұмыс берушімен жанжал туындаса, ҮЕҰ өз қызметкерін кері қайтарып алады және оның орнына екіншісі жіберіледі, яғни ҮЕҰ мүгедектігі бар адамдардың мүдделерін білдіреді. Бұл кәсіпкерлерге мүмкіндігі шектеулі адамды жұмысқа қабылдауға, оны айналдыруға мүмкіндік беретін өте жақсы модель, содан кейін адам біз сияқты емес, өзі қозғалады. Диплом алғаннан кейін бұрынғы мүгедек түлектің тағдыры ешкімді қызықтырмайды және ол үшін бұл орта агрессивті, ол өз шырынында қайнатуға мәжбүр. Біз сүйемелдеу міндетті деп талап етеміз. Бүгін біз пилоттық жобаны іске қостық, бірінші кезең - білім беру процесі аяқталды. Қазір кәсіпкерлер палатасымен келесі жұмысты атқарып жатырмыз-жұмысқа орналастыру», - деді облыс әкімінің кеңесшісі.
 

Василий Шиманскийдің айтуынша, пилоттық жоба аясында таяу болашақта кәсіпорындармен, жалпы бизнес субъектілерімен нысаналы мәселелерді, ұсыныстарды одан әрі талқылау және нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер енгізу үшін кездесулер өткізіледі.

«Өкінішке орай, көп жағдайда жұмыс берушілер мұндай мәселелерге ресми түрде қарайды, мүгедектерге қиын тапсырмаларды немесе ең төменгі жалақымен ұсынады. Жұмысқа орналасу процесіне тек бизнесті ғана емес, мемлекеттік органдарды да тарту керек, бұл заңнамамен реттеледі. Мемлекеттік органдардың басшылары жұмыс берушілер ретінде штатта тиісті бірліктерді бекітуге міндетті. Бұл тәжірибе Азаматтарға арналған үкіметте, бірыңғай байланыс орталығында, Мүмкіндігі шектеулі жандар өз міндеттерін өте жақсы атқаратын автотехникалық орталықтарда кеңінен ұсынылған», - деп атап өтті Өңірлік палата директорының орынбасары Расул Сыздықов.